21.07.2016

Ён ніколі не быў на Случчыне, але яго імя па праву прапісалася ў назве адной са слуцкіх вуліц. Па праву – і таму, што творчасць Максіма Багдановіча (9.12.1891–25.5.1917) – адна з самых прыгожых і каштоўных часцінак беларускай літаратуры, і таму, што ён напісаў цудоўны верш «Слуцкія ткачыхі»:

Ад родных ніў, ад роднай хаты
У панскі двор дзеля красы
Яны, бяздольныя, узяты
Ткаць залатыя паясы.

І цягам доўгія часіны,
Дзявочыя забыўшы сны,
Свае шырокія тканіны
На лад персідскі ткуць яны.

А за сцяной смяецца поле,
Зіяе неба з-за акна,–
І думкі мкнуцца мімаволі
Туды, дзе расцвіла вясна;

Дзе блішча збожжа ў яснай далі,
Сінеюць міла васількі,
Халодным срэбрам ззяюць хвалі
Між гор ліючайся ракі;

Цямнее край зубчаты бора…
І тчэ, забыўшыся, рука,
Заміж персідскага узора,
Цвяток радзімы васілька.

У 1909 годзе напісаны гэты верш, прысвечаны майстрам, якія ўручную стваралі слуцкія паясы – высокамастацкія творы ткацтва, вядомыя ў многіх краінах свету. А яшчэ ён – пра любоў да радзімы, мілыя сэрцу краявіды якой не могуць засланіць ніякія самыя прыгожыя «персідскія узоры». У вобразе васілька паэт паказаў сімвал роднай зямлі, яе прыгажосці, яе самабытнага мастацтва.

Выдатны беларускі паэт, празаік, перакладчык, літаратуразнавец, адзін са стваральнікаў беларускай літаратуры і літаратурнай мовы новага часу Максім Адамавіч Багдановіч нарадзіўся ў горадзе Мінску ў сям"і выкладчыкаў Мінскага гарадскога пачатковага вучылішча. Потым жыў у Гродне, Ніжнім Ноўгарадзе, Яраслаўлі. Закончыў гімназію ў Яраслаўлі, а ў 1916 годзе – яраслаўскі Дзямідаўскі юрыдычны ліцэй. Да таго ж Максім настойліва займаўся самаадукацыяй. Ужо к таму часу яго веды ў галіне гісторыі, літаратуры, культуры славянскіх народаў мелі энцыклапедычны характар. Ён вывучаў грэчаскую, лацінскую, італьянскую, польскую, французскую і нямецкую мовы.

Восенню 1916 года Максім Багдановіч прыехаў у Мінск, дзе працаваў сакратаром харчовага камітэта Мінскай губернскай управы, адначасова займаўся справамі бежанцаў у Беларускім таварыстве дапамогі пацярпелым ад вайны, удзельнічаў у рабоце гурткоў моладзі. У лютым 1917 года, хворы на туберкулёз, выехаў на лячэнне ў Крым і ў дваццаціпяцігадовым узросце памёр у Ялце.

Першым друкаваным творам Максіма Багдановіча лічыцца казка-прытча «Музыка», якая апублікавана ў 1907 годзе ў газеце «Наша ніва» (№24). Праз два гады тая ж «Наша ніва» змясціла яго вершы «Над магілай» і «Прыйдзе вясна», якія рыхтаваў да друку Янка Купала. У 1913 годзе ў Вільні ў друкарні Марціна Кухты выдадзены адзіны прыжыццёвы зборнік твораў Максіма Багдановіча «Вянок». У ім – каля 100 вершаў, якія аб'яднаны па цыклах: «У зачарованым царстве», «Згукі Бацькаўшчыны», «Старая Беларусь», «Места», «Думы», «Вольныя думы», «Старая спадчына», «Мадонны». Акрамя таго, паэт стварыў рукапісны зборнік паэзіі «Зеленя», куды ён уключыў тры вершы на рускай мове («Смех и говор», «Прочтите с участьем правдивую эту», «Сонет») і 19 перакладаў сваіх беларускіх вершаў на рускую мову. На вершы Максіма Багдановіча былі запісаны музычныя творы. Некаторыя з іх сталі народнымі песнямі («Лявоніха», «Зорка Венера», «Слуцкія ткачыхі»).

Максім Багдановіч – аўтар паэм, апавяданняў, літаратуразнаўчых прац, адзін з заснавальнікаў навуковай гісторыі беларускай літаратуры. Ён перакладаў на беларускую мову творы Авідзія, Гарацыя, Дантэ, Гамера, Г. Гейнэ, Ф. Шылера, А. Пушкіна, А. Майкава, А. Міцкевіча, У. Сыракомлі, на рускую мову – творы Т. Шаўчэнкі, І. Франко, В. Стафаніка. Творы беларускага паэта перакладзены на два дзясяткі моў свету, з імі маглі пазнаёміцца жыхары Вялікабрытаніі, Германіі, Польшчы, Расіі, Францыі і іншых краін.

Максім Багдановіч пражыў вельмі кароткае, але надзвычай плённае ў творчых адносінах жыццё. Яго творчая спадчына – неад"емная частка духоўнай культуры беларускага народа. Паэт ўзбагаціў беларускую літаратуру новымі для яе вершаванымі формамі і тэматычнымі кірункамі, быў у ліку тых, хто імкнуўся паказаць месца і ролю беларускага народа ў гісторыі, сфармуляваць нацыянальную ідэю беларусаў, асэнсаваць шляхі далейшага развіцця беларускай нацыі.

На думку перакладчыка твораў паэта на англійскую мову Веры Рыч з Вялікабрытаніі, Максім Багдановіч «уваходзіць у пантэон вялікіх паэтаў свету, як роўны сярод роўных». 100-годдзе з дня нараджэння класіка беларускай літаратуры Максіма Багдановіча было адзначана ў каляндарным спісе ЮНЕСКА «Гадавіны выдатных асоб і падзей» на 1991 год. А выканаўчы камітэт Слуцкага гарадскога Савета дэпутатаў рашэннем ад 6 лістапада 1991 года вуліцу імя Валадарскага ў Слуцку перайменаваў у вуліцу імя Максіма Багдановіча.

 

Анатоль ЖУК

Богданович Максим Адамович

Он никогда не был на Случчине, но его имя по праву прописалось в названии одной из слуцких улиц. По праву – и потому, что творчество Максима Богдановича (9.12.1891–25.5.1917) – одна из самых красивых и ценных частичек белорусской литературы, и потому, что он написал прекрасный стих «Слуцкие ткачихи» (Фестиваль «Славянский базар в Витебске» 1992 года. Солист – Валерий Дайнеко.):



В 1909 году написан этот стих, посвящённый мастерам, которые вручную создавали Слуцкие пояса – высокохудожественные произведения ткачества, известные во многих странах мира. А ещё он – о любви к родине, милых сердцу пейзажах, которые не могут затмить никакие самые красивые «персидские узоры». В образе василька поэт показал символ родной земли, её красоту, её самобытное искусство.

Выдающийся белорусский поэт, прозаик, переводчик, литературовед, один из создателей белорусской литературы и литературного языка нового времени Максим Адамович Богданович родился в городе Минске в семье преподавателей Минского городского начального училища. Потом жил в Гродно, Нижнем Новгороде, Ярославле. Окончил гимназию в Ярославле, а в 1916 году – ярославский Демидовский юридический лицей. К тому же Максим настойчиво занимался самообразованием. Уже к тому времени его знания в области истории, литературы, культуры славянских народов имели энциклопедический характер. Он изучал греческий, латинский, итальянский, польский, французский и немецкий языки.

Осенью 1916 года Максим Богданович приехал в Минск, где работал секретарём продовольственного комитета Минской губернской управы, одновременно занимался делами беженцев в Белорусском обществе помощи пострадавшим от войны, участвовал в работе кружков молодёжи. В феврале 1917 года, больной чахоткой, выехал на лечение в Крым и в двадцатипятилетнем возрасте умер в Ялте.

Первым печатным произведением Максима Богдановича считается сказка-притча «Музыка», которая опубликована в 1907 году в газете «Наша нива» (№24). Через два года та же «Наша нива» поместила его стихотворения «Над могилой» и «Придёт весна», которые готовил к печати Янка Купала. В 1913 году в Вильно в типографии Мартина Кухта издан единственный прижизненный сборник произведений Максима Богдановича «Венок». В нем – около 100 стихотворений, которые объединены по циклам: «В зачарованном царстве», «Звук Отечества», «Старая Беларусь», «Места», «Думы», «Вольные думы», «Старое наследие», «Мадонны». Кроме того, поэт создал рукописный сборник поэзии «Зелень», куда он включил три стихотворения на русском языке («Смех и говор», «Прочтите с участьем правдивую эту», «Сонет») и 19 переводов своих белорусских стихов на русский язык. На стихи Максима Богдановича были записаны музыкальные произведения. Некоторые из них стали народными песнями («Лявониха», «Зорка Венера», «Слуцкие ткачихи»).

Максим Богданович – автор поэм, рассказов, литературоведческих работ, один из основателей научной истории белорусской литературы. Он переводил на белорусский язык произведения Овидия, Горация, Данте, Гомера, Г. Гейне, Ф. Шиллера, А. Пушкина, А. Майкова, А. Мицкевича, В. Сырокомли, на русский язык – произведения Т. Шевченко, И. Франко, В. Стефаника. Произведения белорусского поэта переведены на два десятка языков мира, с ними могли познакомиться жители Великобритании, Германии, Польши, России, Франции и других стран.

Максим Богданович прожил очень короткую, но чрезвычайно плодотворную в творческом отношении жизнь. Его созидательное наследие – неотъемлемая часть духовной культуры белорусского народа. Поэт обогатил белорусскую литературу новыми для неё стихотворными формами и тематическими направлениями, был в числе тех, кто стремился показать место и роль белорусского народа в истории, сформулировать национальную идею белорусов, осмыслить пути дальнейшего развития белорусской нации.

По мнению переводчика произведений поэта на английский язык Веры Рич из Великобритании, Максим Богданович «входит в пантеон величайших поэтов мира, как равный среди равных». 100-летие со дня рождения классика белорусской литературы Максима Богдановича было отмечено в календарном списке ЮНЕСКО «Годовщины выдающихся личностей и событий» на 1991 год. А исполнительный комитет Слуцкого городского Совета депутатов решением от 6 ноября 1991 года улицу имени Володарского в Слуцке переименовал в улицу имени Максима Богдановича.

 

Анатолий ЖУК
Перевод и подбор иллюстраций – Владимир ХВОРОВ

На заставке - Максим Богданович, 1911 год.

Более подробную информацию можно найти на сайте «Литературный музей Максима Богдановича».