15.01.2016

Пасля смерці князя Юрыя Юр"евіча і яго двух братоў усе іх уладанні атрымала ў спадчыну непаўналетняя князёўна Софія Алелькавіч. У гэты час разгарэлася жорсткая барацьба паміж магнатамі Хадкевічамі і Радзівіламі за Случчыну.

У 1600 г. князёўна Софія дала згоду выйсці замуж за Януша Радзівіла, але з умоваю, што дзеці ад шлюбу будуць праваслаўнымі. Зразумела, што ўмову выпрацавала не сама шаснаццацігадовая князёўна. За яе спіною стаялі праваслаўныя вярхі тагачаснай Случчыны, якія Брэсцкую унію не прынялі. Пазіцыі праваслаўя тут былі моцныя.

Януш Радзівіл прыняў умову Софіі Алелькавіч і стаў яе мужам. Па веравызнанні ён быў кальвіністам і, відаць, падзяляў погляды свайго бацькі Крыштофа Радзівіла, празванага Перуном, – той выступаў супраць Брэсцкай уніі.

Софія дабілася ад караля Рэчы Паспалітай спецыяльнай граматы, па якой забаранялася на Случчыне ператвараць праваслаўныя цэрквы і манастыры ва уніяцкія. У 1612 г., нарадзіўшы мёртвую дачку, князёуна памерла. Драўляная дамавіна з яе мошчамі, устаўленая ў цынкавую, да рэвалюцыі захоўвалася ў Трайчанскім манастыры, а пасля рэвалюцыі і да Вялікай Айчыннай вайны ў медыцынскім музеі Мінска, зараз у Мінскім кафедральным саборы Святога Духа. Софія лічылася «блажэннаю», заступніцаю ўсіх хворых жанчын, але афіцыйна ў той час кананізаваная не была.

У канцы 1986 г. я наведаў у Гародні саборную царкву. Мне хацелася паглядзець на раку з мошчамі дзіцяці Гаўрыіла, якая з 1755 г. і да пачатку 30-ых гадоў нашага стагоддзя таксама захоўвалася ў галоўным храме слуцкага Трайчанскага манастыра. Мне паказалі раку, але саміх мошчаў я не бачыў – ключа не знайшлося. З гутаркі з настаяцелем храма між іншым высветлілася, што слуцкая княгіня Софія цяпер лічыцца святою. Пацверджанне гэтага я потым знайшоў у царкоўным календары за 1986 г.

Пасля смерці Софіі з роду Алелькавічаў Слуцкае і Капыльскае княствы перайшлі да Радзівілаў. Януш ажаніўся другі раз. У 1620 г. ён памёр і Слуцкім княствам стаў кіраваць яго брат Хрыстафор. З 1640 г., калі сканаў Хрыстафор, княжыў сын Януша Багуслаў. Ён памёр у 1669 г., пакінуўшы свае ўладанні двухгадовай дачцэ Караліне, якая пазней выйшла замуж за прынца брандэнбургскага, потым пфальцграфа Нейбургскага. Караліна адышла «ў іншы свет» у 1695 г. Уладанні атрымалі яе дочкі, прынцэсы нейбургскія. Случчыну яны ніколі не бачылі… Так з канца XVII ст. край апынуўся фактычна ва ўласнасці нямецкіх магнатаў. У 1744 г. яго выкупілі Радзівілы нясвіжскага калена.


От Олельковичей к Радзивиллам

После смерти князя Юрия Юрьевича и его двух братьев все их владения унаследовала несовершеннолетняя княжна София Олелькович. В это время разгорелась жёсткая борьба между магнатами Ходкевичами и Радзивиллами за Случчину.

В 1600 г. княгиня София дала согласие выйти замуж за Януша Радзивилла, но с условием, что дети от брака будут православными. Понятно, что условие выдвинула не сама шестнадцатилетняя княжна. За её спиной стояли православные верхи тогдашнего Слуцка, которые Брестскую унию не приняли. Позиции православия здесь были сильные.

Януш Радзивилл принял условие Софии Олелькович и стал её мужем. По вероисповеданию он был кальвинистом и, видимо, разделял взгляды своего отца Христофора Радзивилла, прозванного Перуном – тот выступал против Брестской унии.

София добилась от короля Речи Посполитой специальной грамоты, по которой запрещалось на Случчине превращать православные церкви и монастыри в униатские. В 1612 г., родив мёртвую дочь, княжна умерла. Деревянный гроб с её мощами, вставленный в цинковый, до революции хранился в Свято-Троицком монастыре, а после революции и до Великой Отечественной войны в медицинском музее Минска, сейчас в Минском кафедральном соборе Святого Духа. София считалась «блаженной», покровительницей всех больных женщин, но официально в то время канонизирована не была.

В конце 1986 г. я посетил в Гродно соборную церковь. Мне хотелось посмотреть на раку с мощами ребёнка Гавриила, которая с 1755 г. и до начала 30-х годов нашего века также хранилась в главном храме Слуцкого Свято-Троицкого монастыря. Мне показали раку, но самих мощей я не видел – ключа не нашлось (В 1944 г. во время отступления немцы помогли организовать перевозку святыни из Минска в Покровскую церковь города Гродно. Там они находились до 1992 г., когда Патриарший Экзарх всея Беларуси митрополит Филарет (Вахромеев) благословил передать святыню Польской Православной Церкви. Нетленные мощи младенца Гавриила торжественно были перенесены в Никольский собор Белостока, где и находятся ныне – прим. В.Х.). Из беседы с настоятелем храма, между прочим, выяснилось, что слуцкая княгиня София сейчас считается святой. Подтверждение этого я потом нашёл в церковном календаре за 1986

После смерти Софии из рода Олельковичей Слуцкое и Копыльское княжества перешли к Радзивиллам. Януш женился второй раз. В 1620 г. он умер и Слуцким княжеством стал править его брат Христофор. С 1640 г., когда скончался Христофор, княжил сын Януша Богуслав. Он умер в 1669 г., оставив свои владения двухлетней дочери Каролине, которая позже вышла замуж за принца бранденбургского, потом пфальцграфа Нейбургского. Каролина отошла «в другой мир» в 1695 году. Владения получили её дочери, принцессы нейбургские. Случчину они никогда не видели… Так с конца XVII в. край оказался фактически в собственности немецких магнатов. В 1744 году его выкупили Радзивиллы несвижского колена.

ЗМЕСТ (СОДЕРДАНИЕ)

З глыбінь стагоддзяў (Из глубин веков)

Літаратура і культура Случчыны XII–XV стст. (Литература и культура Случчины XII–XV вв.)

Слуцкія летапісы XVI ст. (Слуцкие летописи XVI в.)

У часы Рэфармацыі (Во времена Реформации)

Ад Алелькавічаў да Радзівілаў (От Олельковичей к Радзивиллам)

Саламон Рысінскі (Соломон Рысинский)

Педагогі і іх выхаванцы (Педагоги и их воспитанники)

Слуцкі «дыярыуш» (Слуцкий «диариуш»)

Прадаўжаючы справу Скарыны (Продолжая дело Скорины)

Дзімітрый Растоўскі (Димитрий Ростовский)

Мемуары Яна Цадроўскага (Мемуары Яна Цедровского)

Ян Андрэй Белабоцкі (Белаблоцкі) (Ян Андрей Белобоцкий (Белоблоцкий))

Ілья Капіевіч (Илья Копиевич)

Напярэдадні асветніцтва (Накануне просвещения)

Эмануіл (Міхаіл) Казачынскі ў Слуцку (Эммануил (Михаил) Козачинский в Слуцке)

Пад апекай Мельпамены і Тэрпсіхоры (Под опекой Мельпомены и Терпсихоры)

На закаце Рэчы Паспалітай (На закате Речи Посполитой)

В начало