21.09.2017

Інстытут беларускай гісторыі і культуры ў пачатку чэрвеня 2017 года выпусціў у свет паэтычны зборнік ураджэнца горада Слуцка Яўгена Гучка «Маё Пяцікніжжа (З разарванага кола вершаў розных гадоў)». Як сведчыць анатацыя, «кніга змяшчае некаторыя з лірычных вершаў пейзажнага, любоўнага, патрыятычнага, грамадзянскага і іншага пісьма», створаных аўтарам у розныя перыяды сваёй творчай дзейнасці.

Слова «некаторыя» ў папярэднім сказе няхай не ўводзіць чытача ў зман пры вызначэнні колькасці паэтычных твораў, змешчаных у 800-старонкавай кнізе: іх вельмі і вельмі нямала. Ды справа, у рэшце рэшт, не ў колькасці вершаў, а ў тым, што на гэтых старонках ёсць што пачытаць, над чым задумацца і аб чым паразважаць. Да гэтага, па-мойму, запрашае і сам аўтар, напісаўшы, што кніга «Усім, сабе і нікому прысвячаецца».

Яўген Гучок склаў «Маё Пяцікніжжа» з наступных кніг: «Ёсць дама…», «Сум аблокаў…», «Не ўпісаўся ў паварот», «Законы неба не адмяняюцца… (Нябесная Беларусь)», «Асарці…». Праўда, гэтыя назвы наўрад ці могуць самі сабой нешта сказаць чытачу, калі той не пазнаёміўся з адпаведнымі тэкстамі. «А душа пачынаецца праз любоў да Айчыны…», «Труна – гэта ўсё-такі лодка, якая кудысьці плыве…», «А чалавек – Сусвет таксама…» – вершаваныя радкі, якія паказваюць тэмы, што закранае аўтар у сваім зборніку. А яшчэ сярод тэм – дабро і зло, маральны воблік чалавека, яго адносіны да жыцця, узаемаадносіны творцы і грамадства, лёс роднай мовы і некаторыя іншыя.

Пры знаёмстве з кнігай трэба мець на ўвазе, што творы ў ёй размешчаны без захавання храналагічнага прынцыпу. Добра гэта ці дрэнна, наўрад ці хто можа вызначыць. Аўтар не зважаў на даты напісання вершаў і, па яго словах, «больш кіраваўся прынцыпам фіксавання дынамікі душы лірычнага героя; праўда, прынцып гэты часам таксама вызначаецца неаднароднасцю і супярэчлівасцю, а таксама рухам, антырухам і вяртаннем у зыходнае. Дык і жыццё наша мае такі кшталт».

Жыву я на два светы –
На гэты і на той…
І тут, і там прыкметы,
Як цяжка быць сабой.

Знаёмства з творчасцю Яўгена Гучка дае мне права сведчыць, што і ў «Маім Пяцікніжжы» ён застаецца самім сабой: скразной ніткай праз усю кнігу праходзіць вобраз Бацькаўшчыны – Беларусі. Новыя адценні гэтага вобразу паказаны ў мінулым, сучаснасці і будучыні роднага краю. Аўтар не цураецца рэзкіх выказванняў, бывае, што і «фарбы згушчае», але ўсё гэта – не даніна модзе, не для прыгожага слоўца. Чытаеш – і адчуваецца (кажу пра сваё ўспрыманне) непрыкрыты боль за лёс Айчыны, шчырае сыноўскае жаданне ёй дабра і дабрабыту – яе грамадзянам.

Асабліва гэта праявілася ў паэме-эсэ «Законы неба не адмяняюцца (Нябесная Беларусь)». У вершах-трохрадковіках, што склалі паэму-эсэ, якую я назваў бы паэмай-маналогам, паэмай-роздумам, аўтар выказаў мару пра Нябесную Беларусь, да якой, праўда, нам ой як далёка. Бо:

Жыве Беларусь!?. Жыве нібыта!
Але пакуль што гарбаціцца,
П"е чарніла і зельц жуе.

У паэтычных радках Яўгена Гучка – асаблівая занепакоенасць узроўнем бездухоўнасці мясцовага люду, якая, на думку аўтара, магла б прывесці да таго, што

Янку Купалу забілі б і сёння,
Толькі ужо не ў Маскве,
А ў Мінску.

Супастаўленне з рэальным жыццём таго, пра што піша Яўген Гучок, асаблівага аптымізму не дадае. Відавочна, што шлях да Нябеснай Беларусі – не прагулка па мінскім праспекце Незалежнасці. І тым не менш, на думку аўтара,

Як будзеш цвёрда стаяць за Айчыну зямную,
Дык мецьмеш мажлівасць
Увайсці у яе – Нябесную.

Паэму-эсэ «Законы неба не адмяняюцца (Нябесная Беларусь)» нельга чытаць похапкам, як, дарэчы, і многія іншыя творы Яўгена Гучка. Яна патрабуе чытання няспешнага, удумлівага, асэнсаванага. Пры такім падыходзе, не выключаю, чытач не ва ўсім пагодзіцца з аўтарам, магчыма, у яго ўзнікне жаданне паспрачацца. Але ж чым гэта дрэнна?

Нататкі пра кнігу Яўгена Гучка «Маё Пяцікніжжа» будуць няпоўныя, калі не скажу, што ў ёй нямала радкоў прысвечана яго роднай Случчыне. Напрыклад, у паэме-эсэ «Законы неба не адмяняюцца (Нябесная Беларусь)» аўтар выказаў упэўненасць, што

Даўно б Беларусь адбылася б тут,
Каб з усіх яе гоняў, абсягаў усіх
Рушыў люд да слуцкіх паўстанцаў.

У гэтым жа творы ён узгадвае ўраджэнцаў Случчыны Фабіяна Шантыра, Юрку Лістапада, Уладзіміра Тэраўскага, Яна Пятроўскага, а таксама Альгерда Абуховіча, які доўгі час жыў у Слуцку і пахаваны на мясцовых могілках на вуліцы 14-ці Партызан. У іншых частках зборніка – слуцкага краязнаўцу Рыгора Родчанку. Праўда, прысвечаныя яму чатырохрадковікі (на старонках 291-й і 687-й) можна было, як мне падаецца, змясціць побач, яны ўдала дапоўнілі б адзін аднаго. І на заканчэнне «слуцкай тэмы» прывяду такое прызнанне Яўгена Гучка:

Што мне Мінск,
Што Масква, што Парыж…
Я уявай жыву ў гістарычным Слуцку;
Там хоць штосьці, магчыма, было,
Хоць нямнога, але па-людску.

Дарэчы, заўважылі, як аформлена вокладка кнігі Яўгена Гучка? На ёй вы бачыце выяву Слуцкай брамы – помніка архітэктуры XVIІ стагоддзя ў Нясвіжы, якая стаіць на дарозе, што злучае Нясвіж са Слуцкам. У XVIII стагоддзі яна была перабудавана, а ў XX стагоддзі адрэстаўравана. Так што, калі ласка, праз Слуцкую браму завітвайце ў паэтычны свет случчаніна Яўгена Гучка. Не пашкадуеце.

Анатоль ЖУК

Евгений Гучок: «Моё Пятикнижие»

Институт белорусской истории и культуры в начале июня 2017 года выпустил в свет поэтический сборник уроженца города Слуцка Евгения Гучка «Моё Пятикнижие (С разорванного круга стихов разных лет)». Как свидетельствует аннотация, «книга содержит некоторые из лирических стихотворений пейзажного, любовного, патриотического, гражданского и иного письма», созданных автором в разные периоды своей творческой деятельности.

Слово «некоторые» в предыдущем предложении пусть не вводит читателя в заблуждение при определении количества поэтических произведений, находящихся в 800-страничной книге: их очень и очень немало. Да дело, в конце концов, не в количестве стихов, а в том, что на этих страницах есть что почитать, над чем задуматься и о чём поразмышлять. К этому, по-моему, приглашает и сам автор, написав, что книга «Всем, себе и никому посвящается».

Евгений Гучок составил «Моё Пятикнижие» из следующих книг: «Есть дама…», «Грусть облаков…», «Не вписался в поворот», «Законы неба не отменяются… (Небесная Беларусь)», «Ассорти…». Правда, эти названия вряд ли могут сами собой что-то сказать читателю, если тот не познакомился с соответствующими текстами. «А душа начинается через любовь к Отечеству…», «Гроб – это все-таки лодка, которая куда-то плывёт…», «А человек – Вселенная тоже…» – стихотворные строки, указывающие темы, что затрагивает автор в своём сборнике. А ещё среди тем – добро и зло, моральный облик человека, его отношение к жизни, взаимоотношения творца и общества, судьба родного языка и некоторые другие.

При знакомстве с книгой надо иметь в виду, что произведения в ней размещены без сохранения хронологического принципа. Хорошо это или плохо, вряд ли кто может определить. Автор не обращал внимания на даты написания стихов и, по его словам, «более руководствовался принципом фиксирования динамики души лирического героя; правда, принцип этот иногда также определяется неоднородностью и противоречивостью, а также движением, анти движением и возвращением в исходное. Так и жизнь наша имеет такой вид».

Жыву я на два светы –
На гэты і на той…
І тут, і там прыкметы,
Як цяжка быць сабой.

Знакомство с творчеством Евгения Гучка даёт мне право свидетельствовать, что и в «Моём Пятикнижии» он остаётся самим собой: прозрачной нитью через всю книгу проходит образ Родины – Беларуси. Новые оттенки этого образа показаны в прошлом, настоящем и будущем родного края. Автор не чурается резких высказываний, бывает, что и «краски сгущает», но всё это – не дань моде, не для красного словца. Читаешь – и чувствуется (говорю о своём восприятии) неприкрытая боль за судьбу Отечества, искреннее сыновнее желание ей добра и благополучия – её гражданам.

Особенно это проявилось в поэме-эссе «Законы неба не отменяются (Небесная Беларусь)». В стихах-трёхстрочиях, что составили поэму-эссе, которую я назвал бы поэмой-монологом, поэмой-размышлением, автор выразил мечту про Небесную Беларусь, до которой, правда, нам ой как далеко. Так как:

Жыве Беларусь!?. Жыве нібыта!
Але пакуль што гарбаціцца,
П"е чарніла і зельц жуе.

В поэтических строках Евгения Гучка – особая обеспокоенность уровнем бездуховности местного люда, которая, по мнению автора, могла бы привести к тому, что

Янку Купалу забілі б і сёння,
Толькі ужо не ў Маскве,
А ў Мінску.

Сопоставление с реальной жизнью того, о чём пишет Евгений Гучок, особого оптимизма не добавляет. Очевидно, что путь к Небесной Беларуси – не прогулка по минскому проспекту Независимости. И тем не менее, по мнению автора,

Як будзеш цвёрда стаяць за Айчыну зямную,
Дык мецьмеш мажлівасць
Увайсці у яе – Нябесную.

Поэму-эссе «Законы неба не отменяются (Небесная Беларусь)» нельзя читать наспех, как, кстати, и многие другие произведения Евгения Гучка. Она требует чтения неспешного, вдумчивого, осмысленного. При таком подходе, не исключаю, читатель не во всем согласится с автором, возможно, у него возникнет желание поспорить. Но чем это плохо?

Заметки о книге Евгения Гучка «Моё Пятикнижие» будут неполны, если не скажу, что там немало строк посвящено его родному Слуцку. Например, в поэме-эссе «Законы неба не отменяются (Небесная Беларусь)» автор выразил уверенность, что

Даўно б Беларусь адбылася б тут,
Каб з усіх яе гоняў, абсягаў усіх
Рушыў люд да слуцкіх паўстанцаў.

В этом же произведении он вспоминает уроженцев Случчины Фабиана Шантыря, Юрку Листопада, Владимира Теравского, Яна Петровского, а также Ольгерда Обуховича, который долгое время жил в Слуцке и похоронен на местном кладбище на улице 14-ти Партизан. В других частях сборника – слуцкого краеведа Григория Родченко. Правда, посвящённые ему четырёхстрочия (на страницах 291-й и 687-й) можно было, как мне кажется, поместить рядом, они удачно дополнили бы друг друга. И в заключение «слуцкой темы» приведу такое признание Евгения Гучка:

Што мне Мінск,
Што Масква, што Парыж…
Я уявай жыву ў гістарычным Слуцку;
Там хоць штосьці, магчыма, было,
Хоць нямнога, але па-людску.

Кстати, заметили, как оформлена обложка книги Евгения Гучка? На ней вы видите изображение Слуцких ворот – памятника архитектуры XVII века в Несвиже, которая стоит на дороге, соединяющей Несвиж со Слуцком. В XVIII веке она была перестроена, а в XX веке отреставрирована. Так что, пожалуйста, через Слуцкие ворота наведывайтесь в поэтический мир случчанина Евгения Гучка. Не пожалеете.

Анатолий ЖУК
Перевод – Владимир ХВОРОВ